در بیش از یک سوم اقتصادهای جهان، نرخ ارز برمبنای عرضه وتقاضا در بازار ارز تعیین می ‏شود و اصولا در کشورهایی با اقتصاد قوی، نرخ مبادله پول داخلی با ارزهای خارجی، تک نرخی بوده و اقدامات مقطعی بانک‌ های مرکزی در این کشورها در قالب عرضه ارزهای خارجی (در زمان افزایش نرخ ارز) و خرید ارز (در زمان کاهش قیمت نرخ ارز) موجب تقویت ثبات نرخ در بازار ارز می‌ شود. ثبات نرخ ارز، نیز موجب افزایش پیش‌ بینی پذیری اقتصاد، تسهیل سرمایه‌ گذاری، کاهش تورم و تقویت رشد اقتصادی خواهد شد. اما در اقتصاد ایران، نرخ ارز مشمول قیمت‏گذاری‏ های متعددی بوده و در قالب نرخ‏ های مختلف، قیمت‏ گذاری شده است. علاوه بر قیمت‌گذاری دستوری و تعیین نرخ‌های متعدد، واقعی نبودن نرخ ارز و عدم لحاظ تحولات تورم در آن نیز از دیگر مسائل مربوط به این حوزه است.
آنچه در این میان حائز اهمیت است این است که اگرچه دولت در مقاطعی توانسته با قیمت‏ گذاری دستوری و تعیین نرخ‌ های چندگانه در کنار سیاست‌ های مختلف همچون ممنوعیت واردات و ... تا حدودی مانع رشد شدید نرخ ارز شود، اما در سال‌ هایی همچون 1390، 1391 و 1392 و همچنین پس از آن در سال‏ های 1397 و 1398، شاهد جهش‌ های ارزی یکباره‌ ای در اقتصاد بوده‌ایم. لذا موضوع امکان رها شدن فنر ارزی دولت در صورت وارد آمدن شوک‌ های خارجی همچون تشدید تحریم‌ ها، همواره مطرح است. در این نوشتار به بررسی وضعیت نرخ ارز بازار آزاد در کشور و همچنین محاسبه میزان واقعی نرخ ارز در صورت عدم مداخله دولت در بازار ارز پرداخته شده است.
پریسا مطرانلویی- فاطمه علیزاده آغ اسمعیلی