کتاب «سقلمه» نوشته ریچارد تیلر، اقتصاددان برجسته و برنده نوبل اقتصاد، و کس سانستین، حقوقدان و استاد سیاست عمومی، در سال ۲۰۰۸ منتشر شد و به سرعت جایگاه ویژهای در حوزه اقتصاد رفتاری و سیاستگذاری عمومی یافت. نویسندگان در این کتاب مفهوم «تلنگر» را معرفی میکنند؛ تغییری کوچک در معماری انتخاب که رفتار افراد را به شیوهای قابل پیشبینی هدایت میکند، بیآنکه آزادی انتخاب از آنان سلب شود یا ساختار مشوقهای اقتصادی به طور اساسی تغییر یابد. تلنگرها با تکیه بر روانشناسی شناختی و رفتار انسانها، افراد را به سمت تصمیمهای بهتر در حوزههای مهم زندگی همچون سلامت، ثروت و خوشبختی سوق میدهند.
کتاب با مثالهای فراوان نشان میدهد چگونه ابزارهایی ساده مانند پیشفرضها، سادهسازی اطلاعات، برجستهسازی پیامدها یا مقایسههای اجتماعی میتوانند بر انتخابهای افراد تأثیر بگذارند. برای نمونه، قرار دادن میوهها در معرض دید در کافهتریا میتواند افراد را به انتخاب غذایی سالمتر ترغیب کند، یا طراحی فرمهای بازنشستگی با گزینههای پیشفرض میتواند موجب افزایش پسانداز بلندمدت شود. نویسندگان تأکید میکنند که چنین تغییرات کوچکی نهتنها به بهبود رفاه فردی میانجامد، بلکه پیامدهای مثبت گستردهای برای جامعه نیز به همراه دارد.
این اثر نقاط قوت بسیاری دارد: نخست آنکه مفهومی نو و کاربردی را به سیاستگذاران و طراحان سیستمها معرفی میکند؛ دوم آنکه با مثالهای ملموس، کاربست تلنگرها را در حوزههای مالی، بهداشت عمومی، آموزش و محیطزیست نشان میدهد؛ و سوم آنکه پلی میان علوم مختلف از جمله اقتصاد رفتاری، حقوق و سیاست عمومی میسازد. همین ویژگیها سبب شد ایده تلنگر به سرعت مورد توجه دولتها و سازمانها قرار گیرد و واحدهای «Nudge Unit» در کشورهایی چون بریتانیا و آمریکا برای بهبود تصمیمگیریهای عمومی ایجاد شوند.
با این حال کتاب خالی از نقد نیز نیست. منتقدان از «پدرسالاری آزادیخواهانه» سخن میگویند و معتقدند حتی اگر تلنگر آزادی انتخاب را به ظاهر محدود نکند، همچنان نوعی هدایت پنهان و کنترل غیرمستقیم بر رفتار افراد است. همچنین این نگرانی مطرح میشود که ابزارهای تلنگر میتوانند به جای افزایش رفاه عمومی، در تبلیغات تجاری یا سیاستهای خاص برای منافع محدود به کار روند. از نگاه برخی جامعهشناسان، کتاب بیش از حد بر رفتار فردی تمرکز دارد و از تحلیل ساختارهای اجتماعی و اقتصادی غافل میماند.
با وجود این انتقادات، «سقلمه» اثری تاثیرگذار و ماندگار است که ادبیات اقتصاد رفتاری و سیاستگذاری عمومی را دگرگون کرده و الهامبخش پروژههای متعدد در سطح جهانی شده است.این کتاب نخستین بار در سال ۲۰۰۸
توسط انتشارات Yale University Press در قالب 304 صفحه به زبان انگلیسی منتشر شد.
نظرات کاربران