صنعت رباتیک به عنوان یکی از مهمترین و به‌روزترین فناوری‌های جهان، در عرصه‌های مختلفی کاربرد داشته و امروزه درعلوم پزشکی و صنایعی همچون خودروسازی حرف اول را می‌زند. صنعت رباتیک در ایران نیز پیشرفت‌های چشمگیری داشته و شرکت‌های تولید کننده مختلفی در این زمینه فعال هستند اما متاسفانه با چالش‌های متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند.

 اهمیت و ضرورت ارتقای بازار رباتیک از سه منظر و دیدگاه قابل بررسی است:

 1. تاثیر صنعت رباتیک بر اقتصاد آینده

2. راهبردی بودن آن باتوجه به تغییر وضعیت هرم سنی و جمعیتی کشورها

3. کاربرد روزافزون آن در دنیای امروز در همین رابطه موسسه آینده‌پژوهی «مکنزی» با برشمردن 12 تکنولوژی برهم زننده یا برافکن ( Disruptive Technologies )، تاکید دارد که با ورود این تکنولوژی‌ها به بازار، تمامی تکنولوژی‌های قبلی از بین می‌روند؛ همانگونه که با ابداع ماشین حساب، چرتکه حذف شد. ۱۲ تکنولوژي مذکور از اینترنت موبایل، اینترنت اشیا و AI آغاز شده و درنهایت به گرین پاور و غیره ختم می‌شود. گزینه چهارم و پنجم این جریان به صنعت رباتیک اختصاص دارد که به دلیل اهمیت بالا، اغلب کشورها برنامه‌های مشخص و مدونی برای توسعه آن تدوین و اجرا کرده‌اند.

بر اساس پیش بینی برخی موسسه های آینده‌ پژوهی، طی سال‌های 2030 تا 2050 بسته به موقعیت‌های مکانی مختلف، صنعت رباتیک کلیه صنایع و مشاغل را با درصدهای مختلف تحت الشعاع قرار می‌دهد؛ به گونه‌ای که تا 70 درصد مشاغل تحت تاثیر بوده و بسیاری از آن‌ها در این مسیر حذف می‌شوند.

آماری از رشد جهانی صنعت رباتیک

 یکی از جهش‌های مهم فناوری‌ رباتیک به دنبال پاندمی کرونا رخ داد و در پی آن، پیشرفت‌های قابل توجهی در این حوزه رقم خورد؛ تا جایی‌که بازار جهانی رباتیک در سال 2024 چیزی در حدود 78.5 میلیارد دلار تخمین زده شده و با نرخ رشد ترکیبی سالانه حدود 16.5 درصد، پیش‌بینی می‌شود که حجم این بازار تا سال 2030 به عددی حدود 170 میلیارد دلار برسد.

 بیشترین رشد صنعت رباتیک در حال حاضر با رقمی معادل ۱۷ درصد به منطقه آسیا و اقیانوسیه و پس از آن با رشد ۷ درصدی به امریکا و اروپا اختصاص دارد.

بر اساس آمار، هم اکنون میانگین تراکم جهانی استفاده از ربات به ازای هر 10 هزار کارمند، حدود 141 ربات است. در این میان، بیشترین میزان استفاده از ربات به کره جنوبی اختصاص دارد (۱۰۰۰ ربات به ازای هر 10 هزار کارمند) و بعد از کره جنوبی به ترتیب سنگاپور (670 ربات به ازای هر 10 هزار کارمند)، ژاپن (400 ربات به ازای هر ۱۰ هزار کارمند)، آلمان (397 ربات به ازای هر 10 هزار کارمند)، چین (330 ربات به ازای هر 10 هزار کارمند)، سوئد، هنگ کنگ، تایوان و آمریکا پیشتازند.

در ایران در این خصوص آمار دقیقی در دست نیست؛ با این حال، صنایع خودروسازی بیشترین سهم به‌کارگیری محصولات رباتیک را در اختیار دارند. همچنین در صنایع پزشکی، دارویی، غذایی، بسته بندی، جوش، برش و... استفاده از ربات به صورت روزافزون در حال توسعه است.

طبیعتا گردش مالی صنعت رباتیک با پیشرو بودن کشورها ارتباط مستقیمی دارد. کشورهای آمریکای شمالی و چین از رشدی روزافزون برخوردار بوده و سهم بالایی از این بازار را به خود اختصاص داده‌اند. به عنوان نمونه، طی 5 سال گذشته تعداد تولیدکنندگان چین (به لحاظ آماری) از سایر کشورها بیشتر بوده و بازار آن تقریبا اشباع شده است.

شایان توجه است که چین سیاست‌های جدیدی جهت گسترش تولید، صادرات و فروش برون مرزی این صنعت طراحی کرده که در این میان، تعاملات مطلوب ایران با شرکت‌های بزرگ چینی، فرصتی مغتنم محسوب می‌شود.

نگاهی به وضعیت صنعت رباتیک در ایران

 متاسفانه صنعت رباتیک در ایران متولی خاصی ندارد؛ عدم وجود مرجعیت مشخص در بدنه دولت و سازمان‌های تابعه و همچنین عدم آگاهی و اطلاع سازمان‌ها و نهادها از چگونگی رفتار با فعالین این حوزه، ‌تبعات منفی زیادی به دنبال داشته و خواهد داشت.

انجمن شرکت‌های رباتیک و مکاترونیک؛ با حمایت اتاق‌های بازرگانی، صنایع،معادن و کشاورزی ایران و تهران، در همین راستا شکل گرفت. هدف انجمن آن است که با گردهم آوردن فعالین این حوزه در کنار اساتید شناخته شده دانشگاهی و پژوهشگران، مسیر رشد و توسعه صنعت رباتیک را هموار کرده و خردجمعی را مبنای تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در زمینه این صنعت قرار دهد؛ زیرا این باور وجود دارد که با اتخاذ تصمیمات آگاهانه، می‌توان خشت این حوزه نوپا را از ابتدا درست بنا نهاد و در این مسیر از تجربیات تلخ حوزه‌های مشابه اجتناب کرد.

 یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های رقابتی ایران نسبت به کشورهای منطقه و حتی جهان، بحث نیروی انسانی متخصص است که با مدیریت بهینه، می‌تواند منجر به تحقق تحولی عظیم در این حوزه گردد.

رشد و توسعه صنعت رباتیک از سه منظر ضروری به نظر می‌رسد:

 1. اثرگذاری برصنایع و سایر حوزه‌ها

2. افزایش بهره وری و کیفیت

 3. فراهم آوردن فرصت های شغلی متنوع و پیشگیری از مهاجرت نخبگان

 در رابطه با تاثیر رباتیک بر صنایع، می‌توان به معضل کمبود نیروی کار در کشور اشاره کرد؛ مشکلی که با مکانیزاسیون و مدرن سازی کارخانجات و مراکز تولیدی با کمک انواع ربات‌ها مرتفع شده و می‌تواند به رشد و توسعه تولید منتهی شود. در همین رابطه، یکی از بخش‌های کلیدی مطرح شده در انقلاب صنعتی چهارم و پنجم نیز، بحث استفاده از ربات‌ها و ضرورت هماهنگی و شبکه سازی آن‌ها‌ با سایر بخش‌هاست.

 افزایش بهره وری و کیفیت محصول از دیگر مزایای رشد و توسعه صنعت رباتیک در کشور به حساب می‌آید. به‌کارگیری ربات در خط تولید صنایع می‌تواند بهره‌وری و کیفیت محصولات را متحول کند. اخیرا یکی از کارخانجات معروف سازنده شیرآلات ساختمانی،‌ با هدف ارتقای کیفیت محصول، در خطوط خود ربات را جایگزین انسان کرد. طبق گفته مسئول کارخانه، پیش از این معمولا در ساعات اولیه صبح کیفیت محصولات مطلوب بود ولی بعد از گذشت چند ساعت و به دنبال خستگی نیروی انسانی، کیفیت کار کاهش پیدا می‌کرد، به همین دلیل قطعه‌ای با مواد اولیه و پروسه ساخت یکسان، به درجه یک، دو و حتی سه تقسیم می‌شد. این در حالی‌است که مکانیزاسیون و به‌کارگیری ربات‌های صنعتی به ارایه محصولاتی با کیفیت یکسان، افزایش بهره وری و سود بیشتر برای کارخانه منجر شده است.

از طرف دیگر، گسترش و رشد این فناوری و توانمندسازی کشور در این حوزه می‌تواند علاوه بر ارزآوری و عدم وابستگی به خارج، فرصت‌های شغلی متنوعی فراهم آورده و درنهایت روند مهاجرت متخصصین به عنوان یکی از تهدیدات جدی حال حاضر کشور را تحت تاثیر قرار دهد.

کاربرد و مزایای توسعه صنعت رباتیک کاربرد رباتیک در پزشکی و اهمیت آن: یکی از حوزه‌های پرکاربرد و نوین فناوری رباتیک در صنعت پزشکی و به‌ خصوص بخش‌های توانبخشی، جراحی، ربات‌های پوشیدنی واندام‌های مصنوعی رباتیکی و غیره بوده که شرکت‌های ایرانی نیز در این زمینه دستاوردهای چشمگیری داشته‌اند. در زمینه ربات جراح یکی از برترین شرکت‌ها در ایران فعال بوده که البته به دلایل سیاسی و اقتصادی، آن‌گونه که باید مورد حمایت واقع نشده است. شرکت «نوآوران رباتیک سینا» رباتی با نام «سامانه جراحی سینا» ابداع کرده که می‌توان گفت بعد از «داوینچی» آمریکا به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین و نوآورترین شرکت‌های فعال در حوزه ربات‌های جراحی دنیا موفقیت بزرگی محسوب می‌شود. ربات سینا حتی در برخی ابعاد نسبت به داوینچی دارای برتری است.به عنوان نمونه در حالی‌که داوینچی حدودا دو هزار پتنت دارد، ربات سینا 20 پتنت جدید طراحی کرده که داوینچی فاقد آنها است.

پزشکی به دلایل مختلف از حوزه‌های جذاب و به‌روز صنعت رباتیک دنیا است. ارتقای امنیت کادر درمان یکی از این امتیازات محسوب می‌شود. به عنوان نمونه، حدود 2 درصد پزشکان در حین جراحی به دلیل بریدگی دست یا مشکلات مشابه دچار HIV می‌شوند؛ این درحالی‌است که ربات جراح، علاوه بر کمک به ارتقای سیستم ایمنی پزشکان، امکان جراحی از راه دور را نیز میسر کرده که مزایای بی شماری دارد.

 ربات‌های توانبخشی و پوشیدنی از دیگر کاربردهای صنعت رباتیک در بخش پزشکی است. بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی، حدود 10 درصد جمعیت جهان به نوعی دارای معلولیت هستند که این آمار در سال 2025 حدود 7 درصد افزایش پیدا می‌کند. در همین رابطه، پیش بینی شده است در سال 2025 جمعیت ایران به حدود 90 میلیون و آمار افراد دارای نقص جسمانی به 5.7 میلیون نفر برسد؛ مساله‌ای که نقش و اهمیت توسعه ربات‌های توانبخش و پوشیدنی برای کمک به این افراد و دارای ضایعات نخاعی را بیش از پیش محسوس می‌کند. در این زمینه نیز شرکت «پداسیس» در داخل کشور فعال و در حال ارایه تولیدات باکیفیت بوده که البته توسعه و ارتقای این روند نیازمند ارتقای آگاهی و حمایت مسوولان است.

 صنعت رباتیک کشور قربانی منافع گروه‌های ذینفع

باوجود عرضه محصولات باکیفیت همچون ربات جراح سینا توسط شرکت فعال ایرانی و همچنین استقبال مسئولان، با این حال به دلیل عدم صدور مجوزهای لازم از جمله تست انسانی از سوی وزارت بهداشت، هنوز در هیچ‌یک از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی داخل کشور، این محصولات به‌کار گرفته نشده‌اند!

جالب این که پس از بازدید مسئولان کشور اندونزی از توانمندی های ربات سینا و اطمینان از کارایی و کیفیت آن، تا به امروز ۶ دستگاه ربات سینا توسط این کشور خریداری شده و هم اکنون در بیمارستان‌های این کشور فعال است. حتی مسئولان اندونزی در تلاش هستند تا با فراهم آوردن بستر مناسب، خط تولید ربات سینا را به داخل کشور خود منتقل کنند.

متاسفانه اجازه به‌کارگیری ربات جراح و برخی دیگر از تولیدات رباتیک در مراکز درمانی داخل کشور صادر نشده و به نظر می‌رسد که فرصت‌های بیشماری در جهت رشد و ارتقای کشور، به دلایل قابل بررسی از جمله بحث ذینفعان خاص نادیده انگاشته شده و نابود می‌شود.

 سایر حوزه‌های پرکاربرد صنعت رباتیک در کشور: امروزه تولید سخت افزار ربات کار سختی نبوده و به همین دلیل اغلب شرکت‌ها، ساختار سخت افزاری را برون سپاری کرده و فعالیت خود را بر نرم افزار، نوآوری‌ و در نهایت ارزش افزوده این حوزه متمرکز می‌کنند. تولیدکنندگان داخلی صنعت رباتیک نیز در اغلب حوزه‌ها همچون ربات‌های بازو، دلتا، کارتزین، ربات بازرسی از خطوط نفت و گاز و غیره فعال هستند.

ایران با داشتن 70 هزار کیلومتر خط انتقال نفت و گاز، بزرگ‌ترین کشور منطقه خاورمیانه در این شاخص محسوب شده که همین مساله ضرورت توسعه تولیداتی همچون ربات بازرس را بیش از پیش محسوس می‌کند.‌ متاسفانه در این رابطه نیز با وجود تولیدات باکیفیت داخلی و همچنین حساسیت موضوع از نظر امنیتی، آن‌گونه که باید از شرکت‌های تولیدکننده داخلی استقبال نمی‌شود.

از طرف دیگر، اغلب کشورهای منطقه نیز سالانه میلیون‌ها دلار برای بازرسی رباتیک خطوط لوله خود هزینه می‌کنند که این مساله نیز بستر و فرصت مناسبی برای شرکت‌های فعال این حوزه به حساب می‌آید.

 مشابه این مساله در بخش خطوط آب و فاضلاب وجود دارد؛ سالانه بین 400 تا 500 میلیارد تومان هزینه بازرسی خطوط آب می‌شود که با به‌کارگیری ربات‌های بازرسی این هزینه نیز به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند. متاسفانه در این حوزه نیز از تولیدات داخلی آن‌گونه که باید حمایت و استقبال نمی‌شود؛ این حالی است که همین محصولات در خارج از کشور با قیمت‌های چندبرابری عرضه شده و مورد استقبال قرار می‌گیرند.

 در مجموع، صنایع رباتیک کشور بیشتر در بخش ربات‌های بازرسی، پرنده، صنعتی، خدمات‌رسانی و پزشکی فعال بوده و اغلب در حوزه صنعت، به ویژه در خودروسازی، بسته‌بندی، داروسازی و صنایع غذایی متمرکز شده و این حوزه صنعتی – فناوری روند رو به رشدی دارد.

چالش‌ها و موانع رشد صنعت رباتیک کشور

 1. گاها واردات بی‌رویه و بدون ضابطه مانعی جدی بر سر راه رشد و توسعه صنعت رباتیک محسوب می‌شود. باوجود تولید و عرضه محصولاتی باکیفیت در حوزه رباتیک کشور، در اغلب مواقع مشابه این محصولات وارد کشور شده و متاسفانه به دلیل عدم اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی، ترجیح سازمان‌ها و صنایع نیز استفاده از نمونه‌های وارداتی است؛ چراکه اصولا منفعت افراد و گروه‌های زیادی در گرو توسعه واردات است. به عنوان نمونه، اولین اقدام برخی مدیران یکی از وزارتخانه‌ها در دوره‌های گذشته پس از بازدید ربات سینا و علیرغم آگاهی از توانمندی و پتانسیل ربات جراح، اقدام به خرید یک دستگاه ربات داوینچی (نمونه امریکایی ربات سینا) بود که البته به‌خاطر تحریم‌ها محقق نشد؛ اگرچه این استقبال معکوس بسیار آزار دهنده است.

 2. عدم استقبال از محصولات رباتیک در سیستم بهداشت و درمان کشور در حالی است که شرکت‌های بیمه در اکثر کشورهای پیشرفته نظیر امریکا، بیمارستان‌ها را مجبور به استفاده از سیستم‌های جراحی رباتیک کرده‌اند؛ چراکه استفاده از محصولات رباتیک، علاوه بر تضمین امنیت و کیفیت کار، هزینه‌ها و مراقبت های بعد از جراحی را تا میزان بالایی کاهش می‌دهد.

 3. همان‌گونه که در اغلب حوزه‌های تخصصی مشاهده می‌شود، ‌یکی از اصلی‌ترین مشکلات و موانع رشد صنعت رباتیک، بحث مهاجرت نیروهای متخصص است. در همین رابطه، انجمن رباتیک با هدف ایجاد مرجعیت و سازماندهی فعالان این حوزه با حمایت و همکاری مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت ریاست جمهوری، تاسیس شد. پیش از تاسیس انجمن حدود 500 فعال این حوزه در سراسر ایران شناسایی شدند که متأسفانه طی زمانی که سپری شده برای تشکیل انجمن شرکت های رباتیک و مکاترونیک که حدود یک سال و نیم به طول انجامید، حدود 70 درصد شرکت های و فعالین شناسایی شده یا مهاجرت کردند، یا شغل خود را تغییر داده و یا ورشکست شده و از چرخه فعالیت خارج شدند؛ وضعیتی که برای صنعت رباتیک به عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع رو به رشد دنیا، فاجعه محسوب می‌شود.

 4. مهاجرت نخبگان و فعالان این حوزه، زنگ خطری است جدی؛ چراکه اگرچه رباتیک جزء فناوری‌های آینده‌ساز در سراسر جهان شناخته شده ولی متاسفانه در کشور ما بسیار مغفول مانده است. متاسفانه این در حالی‎است که در حال حاضر، کشورهای عربی، به ویژه امارات و قطر، با مشوق‌های جذاب، در حال جذب سرمایه‌های ملی ما هستند. بنابراین، باید دست به دست هم داده و هرچه سریعتر راهکاری موثر برای رفع این چالش اندیشیده شود.

 5. نبود بستر مناسب برای فعالیت‌های اقتصادی در کشور یکی دیگر از موانع رشد و توسعه صنعت رباتیک به حساب می‌آید. اکثر فعالین این حوزه، شرکت‌هایی نوپا و یا افراد جوانی بوده که بسیاری از قوانین جاری کشور همچون چالش‌های اخذ کارت بازرگانی، تعرفه‌های گمرکی و غیره مانع پیشرفت کسب و کارشان می‌شود. به عنوان نمونه، عدم شناخت و تخصص ارزیابان گمرک باعث شده تا تعرفه صحیحی برای قطعات مورد نیاز این صنعت لحاظ نشود. بعضا برای تولید یک ربات در کشور باید قطعات را با تعرفه‌های 15 تا 30 درصدی وارد کرد؛ در صورتی‌که تعرفه ربات کامل به صورت آماده، تنها 5 درصد بوده و همین مساله، مانعی جدی برای تولید محسوب می‌شود.

6. اقتصاد ضعیف کشور یکی دیگر از موانع جدی بر سر راه توسعه صنعت رباتیک کشور است. در بسیاری از کشورها، فروش تجهیزات مورد نیاز صنایع،‌ به‌طور معمول از طریق شبکه‌های بانکی یا خود تولیدکنندگان و به صورت لیزینگ انجام می‌شود. با این روش فشار زیادی برای تأمین سرمایه اولیه به سرمایه گذار وارد نمی‌شود. بنابراین ارایه راهکارهای تشویقی مشابه برای تامین محصولات های‌تک، جهت تشویق و ترغیب سرمایه گذاری در این حوزه بسیار موثر و کمک کننده خواهد بود.

7. عدم آگاهی و نبود اطلاعات کافی بین تولیدکنندگان و سرمایه گذاران از دیگر چالش‌ها و موانع موجود است. این افراد معمولاً نسبت به مزایا و امتیازات سرمایه‌گذاری در این حوزه و تحولی که از این طریق نصیب کسب و کارها می‌شود، ‌بی اطلاع هستند؛ بنابراین به نظر می‌رسد که فرهنگ‌سازی و آگاهی رسانی به افراد در این حوزه، ضروری و نیازمند همت جمعی است.

8. نبود ارتباط صحیح بین فعالان صنعت رباتیک و دانشگاه‌ها نیز مانع جدی دیگری است. با وجود پتانسیل بالای دانشگاه‌ها و وجود اساتید برجسته، پروژه‌های پایان‌نامه‌ای عمدتاً بر مبنای تئوری و مقاله‌نویسی استوار بوده و کمتر به تجاری‌سازی توجه می‌شود. از سوی دیگر، بسیاری از فعالان این صنعت ایده‌های ناب با قابلیت تجاری‌سازی داشته که به دلیل عدم دسترسی به دانش و تخصص کافی اجرایی نمی‌شوند. بنابراین طراحی بستری مناسب جهت بهره گیری از دانش و پتانسیل دانشگاهیان به نفع تولیدکنندگان، می‌تواند به ایجاد سرمایه و گردش مالی برای پروژه‌ها، دانشگاه‌ها و دانشجویان منتهی شود. علاوه بر آن، این همکاری نه تنها فرصت‌های شغلی مستقیمی برای دانشجویان و فارغ‌التحصیلان فراهم کرده، بلکه به تولیدکنندگان جهت عملیاتی کردن پروژه‌های واقعی کمک می‌کند.

9. تحریم‌های داخلی و خارجی نیز یکی از موانع اصلی رشد صنایع محسوب شده که متاسفانه متولی خاصی نیز برای حل این چالش وجود ندارد.

 10. هم‌راستا نبودن بخش‌های مختلف کشور نیز به عنوان معضلی جدی، مانع رشد و توسعه صنعت رباتیک کشور است؛ مشکلاتی در هماهنگی بین دولت و سایر قوا وجود دارد که باعث شده وعده‌های مسئولان در عمل به مرحله اجرا نمی‌رسند.

11. چالش جذب نیروی متخصص در شرکت‌های فعال صنعت رباتیک: اکثر دانشجویان این حوزه فارغ‌التحصیلان رشته‌های مهندسی برق، مکانیک و مکاترونیک هستند. با این حال، جو دانشگاه‌ها به گونه‌ای است که اغلب دانشجویان به محض ورود به دانشگاه، برای مهاجرت اقدام می‌کنند و بسیاری از آن‌ها قبل از فارغ‌التحصیلی از ایران خارج می‌شوند. چه بسا بسیاری از این افراد در خارج از کشور موفق نبوده و گاها در مشاغل غیرمرتبط فعالیت می‌کنند. به همین دلیل، انجمن در تلاش است تا ضمن برقراری ارتباطی منسجم با دانشگاه‌ها و انجمن علمی رباتیک کشور، شرایط مساعدی را برای جذب فارغ‌التحصیلان و علاقمندان این رشته در شرکت‌های فعال داخل کشور فراهم آورد. متاسفانه به دلیل نبود ارتباط بین صنعت و دانشگاه، هم فارغ‌التحصیلان و علاقمندان این رشته جویای کار مرتبط بوده و هم شرکت‌های فعال در جستجو برای جذب نیروی انسانی متخصص؛ بنابراین انجمن شرکت‌های رباتیک و مکاترونیک به دنبال ایجاد پلتفرمی جهت برقراری ارتباط بین جویندگان کار و فرصت‌های شغلی است و سعی دارد از طریق دانشگاه‌ها، این ارتباطات را تقویت کند.

 انتظارات فعالین صنعت رباتیک از دولت: رشد و توسعه کشورها به طور قطع با پیشرفت صنعت رباتیک گره خورده و در این میان اغلب کشورها ضمن آگاهی از این مساله، توجهی ویژه به این حوزه معطوف کرده‌اند. درنظر گرفتن مشوق‌های مالیاتی، حمایت‌های مالی از پروژه‌های تحقیقاتی، کاهش ریسک اقتصادی پروژه‌ها، حمایت از استارت آپ‌ها، در اختیار گذاشتن فضا به شرکت‌های فعال این حوزه،تنها بخشی از سیاست‌های تشویقی و حمایتی کشورها برای کمک به رشد و توسعه صنعت رباتیک است.

 در این میان، اما در ایران شرایط به گونه‌ای دیگر رقم خورده است. اگرچه صنایع خودروسازی یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان تولیدات رباتیک در ایران شناخته می‌شوند، اما شرکت‌های فعال حوزه رباتیک هنوز نتوانسته‌اند حمایت‌های لازم را از این صنایع دریافت کنند. به عنوان مثال، شرکتی که در مشهد ربات‌های باکیفیت مورد نیاز این صنعت را طراحی و تولید می‌کند، هنوز نتوانسته شرکت‌های خودروسازی را برای دریافت فضای آزمایشی کار، متقاعد کند.

باوجود تمام شعارها، هنوز نوآوری در کشور با چالش‌های متعددی دست و پنجه نرم می‌کند. متاسفانه بسیاری از پیشنهادات راهبردی و خلاقانه به دلیل نداشتن سابقه جهانی، از سوی مسوولان رد می‌شود؛ این در حالیست که فلسفه نوآوری همین اول بودن و نداشتن نمونه داخلی و خارجی است.

 اکثر فعالین این حوزه، شرکت‌های نوپا و جوان با سرمایه محدود هستند؛ لذا حمایت و پشتیبانی دولت مهمترین نیاز صنایع رباتیک است. البته شرکت‌های این حوزه بیشتر به دنبال مدیریت صحیح منابع مالی خود هستند نه دریافت پول و وام، اما متاسفانه ساختارهای دولتی حتی این اجازه را نیز نمی‌دهد.

«تولید بدون کارخانه»؛ پیشنهادی راهبردی برای توسعه صنعت رباتیک

به عنوان نمونه، «تولید بدون کارخانه» یکی از راهکارهای پیشنهادی انجمن بوده که هنوز محقق نشده است. این در شرایطی است که بسیاری از شرکت‌های بزرگ جهانی همچون اپل و کوکاکولا، محصولات خود را بدون کارخانه و با استفاده از ظرفیت‌های خالی سایر شرکت‌ها تولید می‌کنند. انتظار ما از دولت این است که با توجه به اهمیت استراتژیک و ماهیت فناورانه، «تولید بدون کارخانه» را حداقل برای فعالین این حوزه به رسمیت شناخته و شرایط را برای فعالیت تسهیل کند.

 حمایت واقعی از استارتاپ‌ها انتظار جدی صنایع رباتیک از دولت است. در حالی که در سایر کشورها، اغلب شرکت‌های دارای ماهیت پژوهشی، به عنوان استارتاپ شناخته می‌شوند، اما در ایران استارتاپ‌ها از شرکت‌های دانش‌بنیان تفکیک شده‌اند. آمارها نشان می‌دهند که 90 درصد استارتاپ‌ها در جهان شکست می‌خورند، اما همان 10 درصد موفق می‌توانند تحولی بزرگ ایجاد کنند.

 تسهیل شرایط مهمترین انتظار و خواسته شرکت‌های فعال در حوزه رباتیک است. اغلب شرکت‌های فعال این حوزه به دنبال وام و ارز و سرمایه دولتی نیستند؛‌ بلکه تنها بر تسهیل شرایط و لزوم ایجاد بستر مناسب برای فعالیت با سرمایه گذاری‌های داخلی، تأکید و اصرار دارند. به عنوان نمونه اغلب تولیدکنندگان داخلی برای تهیه یک قطعه مجبور به طی فرایند فرسایشی 3 تا 4 ماهه هستند؛ ‌در حالیکه همین روند در کشورهای همسایه حداکثر ظرف 48 ساعت طی می‌شود.

کاهش ریسک اقتصادی برای فعالان این حوزه و حمایت از تولیدکنندگان داخلی به جای واردات و خریداری نمونه‌های مشابه خارجی خواسته دیگر فعالان از دولت است. کاهش ریسک اقتصادی همچنین می‌تواند مشوقی برای حضور سرمایه‌گذاران در این حوزه و کمک به رونق و توسعه آن باشد. نکته مهم بعدی در رابطه با خریداری نمونه‌های خارجی، عدم ارایه خدمات پس از فروش و گارانتی آن در شرایط فعلی کشور و تحریم‌هاست که باید مورد توجه قرار گیرد.

همچنین به منظور جلوگیری از مهاجرت نخبگان و رونق کسب و کارها، امتیازاتی ویژه برای فعالین صنعت رباتیک در نظر گرفته شود که این امر با نگاهی کلان محقق می‌شود. به عنوان نمونه شرکت سینا (سازنده ربات جراح سینا) با فروش تنها 6 عدد از محصولات خود به اندونزی تا کنون بیش از 6 میلیون دلار درآمد کسب کرده که نشان‌دهنده پتانسیل بالای این صنعت است.

 بنابراین مشخص است که انتظارات و خواسته‌های فعالان صنعت رباتیک بیشتر جنبه فرهنگی داشته و به عبارتی خواستار تسهیل‌گری دولت در روند و فرایند کار و فراهم آوردن بستر مناسبی برای رشد این صنعت است. در این میان، همچنین فرهنگ سازی از مدرسه تا تولید طی تعامل با سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف باید جزء اولویت‌ها باشد.