در حال حاضر صنعت ما نیاز به خروج از روزمرگی دارد و لازمه شکل‌گیری شرکت­های دانش بنیان‌ها نیز همین مساله بود. از آنجاکه این مجموعه‌ها اکثرا رقابتی بوده و بعد از مدتی سرمایه‌های کلانی در آنها تجمیع می شد، از این رو ریسک پذیری این شرکت­ها کاهش یافته است. در حال حاضر اکثر شرکت‌های دانش­بنیان در حوزه‌های فاقد ریسک‌ قدم بر می‌دارند و به نوعی در سوژه‌های جدید، بدون بازار و ثبت داخلی و خارجی فعالیت ‌نمی‌کنند. از این رو موضوع تقویت همکاری دانش بنیان‌ها مطرح ‌شده‌ است، چراکه به دلیل جوان و خلاق بودن به سمت فعالیت‌های پرریسک و نوآور حرکت می‌کنند.

در سال‌های اخیر بخش عمده‌ای از برنامه کسب و کارهای ‌دانش‌بنیان به پروژه‌های دانشگاهی مرتبط  و هدف آن بود که پژوهش‌های دانشگاهی فاقد قابلیت بین‌المللی به سمت بازارهای بین‌المللی تغییر جهت داده و خروجی پژوهش‌ها به عرضه محصولات صادراتی منتهی شود؛ اتفاقی که از شرکت‌های دانش بنیان‌ حوزه سلامت انتظار می رفت و در یک دهه اخیر در این مسیر گام برداشته ‌شد.

در این سال­ها بسیاری از دانشگاهیان برای شکل گیری  شرکت­های دانش بنیان پا به میدان گذاشتند و برای عملیاتی کردن پژوهش‌های دانشگاهی خود، شرکت تاسیس کردند. همین موضوع منجر به شکل گیری مراکز رشد در دانشگاه‌ها، در نهایت پارک‌های علم و فناوری و راه‌اندازی خط تولید آنها شد.

در حال حاضر اما صنعت ما نیاز به خروج از روزمرگی دارد و لازمه شکل‌گیری شرکت­های دانش بنیان‌ها نیز همین مساله بود. از آنجاکه این شرکت­ها اکثرا رقابتی بوده و بعد از مدتی سرمایه‌های کلانی در آنها تجمیع می شد، از این رو ریسک پذیری آن­ها کاهش یافته است. در حال حاضر اکثر شرکت‌های دانش­بنیان در حوزه‌های فاقد ریسک‌ قدم بر می‌دارند و به نوعی در سوژه‌های جدید، بدون بازار و ثبت داخلی و خارجی فعالیت ‌نمی‌کنند. از این رو موضوع تقویت همکاری دانش بنیان‌ها مطرح ‌شده‌ است، چراکه به دلیل جوان و خلاق بودن ،شرکت­های دانش بنیان ماهیتا به سمت فعالیت‌های پرریسک و نوآور حرکت می‌کنند.

چشم انداز شرکت‌های ‌دانش‌بنیان و استارت آپ‌ها

چشم انداز کنونی شرکت‌های ‌دانش‌بنیان و استارت آپ‌ها، علاوه بر اشتغالزایی، ایجاد ارزش‌افزوده بالاتر است. در حال حاضر ارزش‌افزوده محصولات ‌دانش‌بنیان بسیار بیشتر از سایر محصولات است. این محصولات رقبای کمتری دارند و به دلیل پیچیدگی خاص خود قابلیت کپی برداری آنها بسیار کمتر است. بنابراین در بازارهای خارجی نیز از جذابیت خاصی برخوردارند.

مساله شایان توجه در این بازار این است که پیش از این در حوزه سلامت، شتاب دهنده نداشتیم، اما امروز شرکت‌های پرتعدادی در این بخش شکل گرفته‌اند. این شرکت­ها در ساخت‌ محصولات موردنیاز و کاربردی همچون دستگاه همودیالیز نقش عمده‌ای ایفا کردند؛ در حالیکه در گذشته این دستگاه از آلمان وارد می‌شد. همچنین تمام تجهیزات پزشکی اتاق عمل و بسیاری از داروهای ضدسرطان امروز توسط شرکت‌های ایرانی ساخته می‌شود که دستاورد بزرگی برای حوزه سلامت کشور به حساب می‌آید.

چالش‌های پیش روی شرکت‌های ‌دانش‌بنیان

در مقطع کنونی شرکت‌های ‌دانش‌بنیان با چالش‌های فراوانی روبرو هستند. یکی از مهمترین چالش‌ها صدور دستورالعمل‌ها و تغییر مکرر آیین نامه‌هاست. این موضوع به طور قطع مانع توسعه اقتصادی محسوب می‌شود، زیرا فعالیت اقتصادی نیازمند ثبات در یک بازه زمانی حداقل 10 ساله است.

فقدان سرمایه در شرکت های دانش بنیان و عدم ورود این شرکت ها به فعالیت اقتصادی از دیگر چالش های مهم این حوزه است و عدم ثبات قوانین از دیگر مسائلی است فعالیت شرکت های دانش بنیان را در معرض آسیب ها جدی قرار داده است؛ به عنوان مثال مطابق با تغییر قوانین و دستورالعمل ها ، ممکن است یک شرکت دانش بنیان در یک مقطع شرکت تیپ یک و در مقطعی دیگر تیپ دو محسوب شد که بی شک این گونوه مسائل، موجب مشکلاتی برای ادامه فعالیت شرکت های دانش بنیان محسوب می شود.

مساله بعدی آن است که شرکت‌های دانش بنیان که به خودی خود سرمایه به حساب می‌آیند، اما بانک‌ها از این شرکت ها ضمانت‌های سنگینی را مطالبه می‌کنند. البته به تازگی در زمینه ارزش معنوی شرکت‌های ‌دانش‌بنیان اقداماتی صورت گرفته، اما هنوز کافی نیست.

هزینه استقرار و اخذ مالیات از درآمد ؛ موانع شرکت‌های دانش بنیان

یکی دیگر از موانع پیش پای شرکت‌های دانش بنیان، هزینه استقرار است. قبلا زمین پارک‌های علمی و فناوری به صورت رایگان به شرکت‌ها تخصیص داده می‌شد، اما در مقطع کنونی واگذاری زمین «بورس بازی» شده و دولت نیز در این زمینه نگاه درآمدزایی پیدا کرده است. برای نمونه دولت در برخی موارد، علاوه بر اینکه از شرکت‌ها اجاره دریافت ‌می‌کند، گاهی درصدی از فروش محصول شرکت ‌دانش‌بنیان را نیز مطالبه می‌کند؛ در حالی که نگاه دولت به شرکت‌های ‌دانش‌بنیان باید حمایتی بوده و به خودکفایی و اشتغالزایی شرکت‌های دانش بنیان‌ها کمک کنند.

اخذ مالیات از درآمد یکی دیگر از چالش‌های شرکت‌های ‌دانش‌بنیان در شرایط کنونی است. در حالی که برخی شرکت‌های ‌دانش‌بنیان دارایی خود را فروخته و برای تحقق تولید وام گرفته‌اند، امروز برای درآمد حاصل از آن دارایی باید مالیات بدهند.

از طرف دیگر محصولات شرکت‌های ‌دانش‌بنیان داخلی هستند و با وجود اینکه با کیفیت و رقابتی ساخته شده‌اند به دلیل عدم فرهنگ سازی صحیح، هنوز تقاضا برای محصولات داخلی پایین است. برای حل این مساله دولت علاوه بر خرید از این محصولات باید فرهنگ سازی کند. همچنین رسانه‌ها نیز باید در جهت ترغیب و اعتمادسازی مردم نسبت به سرمایه و محصولات داخلی فرهنگ سازی کنند.

ثبت محصولات صادراتی مهمترین چشم انداز دانش بنیان‌های حوزه سلامت

در حال حاضر یکی از مهمترین چشم اندازهای دانش بنیان‌های حوزه سلامت ثبت محصولات صادراتی است. محصولات سلامت محور نیازمند ثبت در بازارهای بینن المللی دارند؛ در این مسیر به کمک سفارتخانه‌ها، اتاق بازرگانی و سایر ارگان‌های زیربط برای ارتقای حجم صادرات نیاز داریم. در مقطع کنونی کسب و کارهای ‌دانش‌بنیان برای کسب موفقیت باید حداقل 60 درصد محصولات خود را صادر کنند.

یکی دیگر از چالش‌های پیش رو برای صادرات محصولات ‌دانش‌بنیان، وجود تحریم‌ها و سیاست‌های بین المللی است. در واقع شرکت‌های خارجی از همکاری با طرف ایرانی خیلی استقبال ‌نمی‌کنند. از طرف دیگر در حال حاضر برخی قوانین و مقررات داخلی هم مشکل زاست. برای نمونه گاهی برای یک محصول در خارج بازارسازی کرده اما دستورالعملی منتشر و بر مبنای آن صادرات محصول ممنوع می‌شود. این امور تمام انگیزه و تلاش‌های صورت گرفته را به هدر می‌‌دهد.

توانمندی بالای صادرات در حوزه محصولات بایوتک و هوشمند

از نظر توانمندی صادراتی باید گفت که در بخش بایوتک و محصولات هوشمند به سطحی رسیده‌ایم که می‌توانیم حتی دانش فنی را صادر کنیم؛ زیرا از یک سو نیروی متخصص در کشور زیاد بوده و از طرف دیگر قیمت‌ها در ایران بسیار پایین است، به همین دلیل شرکت‌های خارجی خواهان همکاری در این بخش هستند. البته تقویت این بخش نیازمند همکاری دستگاه‌های امنیتی و کمک به کسب حداکثر بهره برداری از این فرصت‌هاست.

در شرایط کنونی نیروهایی در شرکت‌های ‌دانش‌بنیان ایرانی فعالیت می‌کنند که در خارج از کشور درس خوانده‌ و روابط خارجی خود را دارند؛ این موضوع به شکل‌گیری همکاری‌های قابل توجهی منجر ‌شده‌ است، اما گاهی مسائل امنیتی در این بخش محدودیت‌زاست.

ضرورت ورود سرمایه‌های سرگردان جامعه به حوزه دانش بنیان‌ها

برای تحقق اهداف در حال حاضر باید بتوانیم سرمایه‌های سرگردان در جامعه را وارد بخش دانش بنیان‌ها کنیم. بر همین مبنا کمیته تجاری سازی در انجمن شرکت‌های ‌دانش‌بنیان راه اندازی و زمینه‌ای فراهم شده که شرکت‌های مختلف خود را با حضور سرمایه گذاران معرفی کنند.

در شرایط کنونی دیگر دولت توان استخدام ندارد. از این رو باید با تشویق دانشجویان دکتری کشور، شرکت‌های ‌دانش‌بنیان را با مدیرعاملی همین فارغ التحصیل‌ها شکل دهیم؛ هر چقدر تعداد این شرکت‌ها بالا برود به همان اندازه اشتغال و درآمدزایی ایجاد خواهد شد.