تولید داده در اقتصاد امروز که پیشتر بعنوان اقتصاد داده شناخته میشد، امروز با توسعه اقتصاد دیجیتال تبدیل به اقتصاد داده-محور شده است. اقتصادهای داده-محور در حال حاضر به یکی از ارکان تولید ثروت در عرصه رقابت جهانی تبدیل شدهاند. کشورها با استفاده از قدرت داده و اطلاعات، میتوانند راهبردهای تصمیمگیری و سیاستی بهینهای را در طول زمان اتخاذ نمایند تا سهم خود را از اقتصاد جهانی افزایش داده و در نهایت رفاه بیشتری را در اقتصاد ملی تجربه نمایند.
تولید داده در اقتصاد امروز که پیشتر بعنوان اقتصاد داده شناخته میشد، امروز با توسعه اقتصاد دیجیتال تبدیل به اقتصاد داده-محور شده است. اقتصادهای داده-محور در حال حاضر به یکی از ارکان تولید ثروت در عرصه رقابت جهانی تبدیل شدهاند. کشورها با استفاده از قدرت داده و اطلاعات، میتوانند راهبردهای تصمیمگیری و سیاستی بهینهای را در طول زمان اتخاذ نمایند تا سهم خود را از اقتصاد جهانی افزایش داده و در نهایت رفاه بیشتری را در اقتصاد ملی تجربه نمایند. دادههای بین کشوری که قدمتی بیش از نیم قرن در اقتصاد جهانی دارد، نیز با همین هدف در سطوح مختلف منطقهای و بینالمللی تولید میشوند که در پایهای ترین حالت خود، وضعیت اقتصادی و میزان مشارکت هر کشور یا منطقه را در سطح تجارت بینالمللی در طول زمان یا در زمانی معین به تصویر میکشند. پایگاههای آماری زیادی در طول این نیم قرن، توسط دانشگاهها و نهادهای بینالمللی بمنظور ارائه ابزارهای مناسب سیاستگذاری و تصمیمسازی در تجارت جهانی تولید و عرضه شده است. در این میان میتوان به طیف وسیعی از دادههای بینکشوری از جمله الگوی اینفروم (INFORUM)عرضه شده توسط دانشگاه مریلند آمریکا در سال 1967، الگوی رمی (REMI) ارائه شده توسط چند دانشگاه در آمریکا، پروژه تحلیل تجارت جهانی (GTAP) ارائه شده توسط دانشگاه پردو در آمریکا در سال 2004، الگوی فیگارو (FIGARO) تولید شده توسط نهاد آمار اتحادیه اروپا، جدول داده-ستانده جهانی (WIO) ارائه شده توسط دانشگاه گرونیگن هلند،پایگاه آماری زنجیره جهانی یورا، پایگاه زنجیره ارزش جهانی یورا-آنکتاد، پایگاه تجارت ارزش افزوده سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (TiVA)، پایگاه داده-ستانده چندمنطقهای آسیایی ارائه شده توسط بانک توسعه آسیایی و جدول داده-ستانده منطقهای آمریکای جنوبی عرضه شده توسط کمیسیون اقتصادی آمریکای لاتین و حوزه کارائیب (ECLAC) اشاره نمود. یکی از مهمترین پایگاههای داده و اطلاعات تجارت بینالمللی در این میان، جداول داده-ستانده بین کشوری (ICIO) تولیدشده توسط سازمان همکاری و توسعه اقتصادی است که در آخرین بروزرسانی در نوامبر سال 2023، ارتباط تجاری 77 کشور را برای دوره زمانی سالهای 1995 تا 2020 میلادی در سطح 45 فعالیت اقتصادی در سطح پردازش کالاها و خدمات واسطهای، سرمایهای و مصرفی ارائه نموده است. هر ساله، تلاش میگردد کشورهای جدیدی به مجموعه کشورهای این جدول اضافه شوند تا ضمن حفظ پویایی در ارائه جدول، تصویر واقعیتری از اقتصاد جهانی و تجارت بینالملل ارائه گردد.
کشورهایی که به این مجموعه از دادههای بینکشوری اضافه میشوند از مزایای متعددی به طور مستقیم و غیرمستقیم منتفع خواهند شد. اولین مزیت ورود به این مجموعه از دادهها، ارائه تصویری اولیه و واقعی از جایگاه اقتصادی کشور مورد نظر در اقتصاد جهانی و تجارت بینالملل است. اینکه یک کشور تا چه میزان وارد زنجیرههای ارزش جهانی شده است و مزیت رقابتی آن کشور عمدتاً متمرکز بر کدام نوع از کالاها و خدمات و در کدام بخش از زنجیره تولید جهانی اعم از زنجیره تولید کالاهای واسطهای، سرمایهای یا نهایی است. با شناخت دقیق این مسیرهای اقتصادی و تغییر آنها به سمت افزایش قدرت اقتصادی در بازارهای جهانی، قدرت چانهزنی اقتصادی و سیاسی کشورها در عرصه جهانی در طول زمان افزایش خواهد یافت. مزیت دوم، سرریز دانش انباشته شده در تولید این آمار و اطلاعات و آشنایی با روششناسی تولید این اطلاعات به شکل بومی در کشور مشارکتکننده است. این سرریز قاعدتاً با مشارکت دانشگاهیان، ارتباط میان دانشگاههای اقتصاو کسب و کار آن کشور با نهادهای بینالمللی در تولید آمار و داده را افزایش خواهد داد و پژوهشهای مرتبط داخلی و بینالمللی را در این زمینه رونق و ارتقاء میبخشد. مزیت سوم، ضرورت بروزرسانی دادهها و اطلاعات مورد نیاز آن کشور برای پیوستن و الحاق به نظام آماری یادشده است. تعهد به بهنگامسازی دادهها و آمارهای ملی و بخشی در سطح ملی مطابق با تواترهای زمانی بینالمللی و استانداردها و رویه های نظام آماری بینالمللی، نه تنها موجب بهبود کمیت تولید داده در نهادهای آماری داخلی آن کشور خواهند شد، بلکه به مرور زمان به دلیل مزیت دوم و سرریز دانشی انباشتی در کشور مورد نظر، کیفیت نظام آماری داخلی را نیز بهبود خواهد بخشید.
جدای از مزیتهای یادشده، این پرسش اساسی مطرح است که الحاق به چنین نظامهای آماری بینالمللی، آیا در نهایت منجر به تولید ثروت و رفاه اقتصادی برای کشور مورد نظر خواهد شد یا خیر؟ برای پاسخ به این پرسش در این یادداشت کوتاه، بهتر است به جای پاسخ مستقیم به آن، به تغییر مسیر سیاستگذاری و نظام تصمیمگیری توجه نماییم. پیشتر، به این مهم اشاره شد که تولید داده یکی از ارکان قدرت و یکی از راهبردهای اساسی کشورها برای تولید ثروت است. کشورهایی که در تولید داده پیشرو هستند، دارای قدرت بیشتری برای بهبود مسیر سیاستگذاری در عرصه اقتصادی و سیاسی هستند و در نهایت مرجعی مهم برای تصمیمگیری در اختیار دارند. مثالهای متعددی برای اثربخشی حضور در این پایگاههای آماری برای هر کشور قابل ارائه هستند که در ادامه به دو نمونه بینالمللی به شکل مختصر اشاره خواهم نمود. نمونه اول، محاسبه آثار و تبعات اقتصادی ناشی از انواع سوانح طبیعی و انسانی در چارچوب الگوهای دادهای بین کشوری است. مثال در دسترس و مهم این موضوع، جنگ روسیه و اوکراین و پیامدهای ناشناخته اقتصادی آن برای بسیاری از کشورها در سطح داخلی و بینالمللی در همان روزهای اول جنگ بود که با کاهش تولید و عرضه غلات در جهان آغاز شد، به میانه حراص از الحاق استانها و شهرهای اوکراین به روسیه رسید و به اختلافات بینالمللی بر سر تحریم انرژی روسیه در بلندمدت و کاهش صادرات گاز طبیعی و سایر انواع انرژی به اتحادیه اروپا ختم شد. بررسی این آثار و تبعات اقتصادی از عهده معدود پایگاه آماری در سطح بینالمللی ساخته است. اینکه نتیجه چنین رخدادی به لحاظ اقتصادی چگونه و از چه مسیری و در قالب چه فعالیتهایی (شامل کالاها و خدمات) اقتصاد کشورهای مختلف را تحت تأثیر قرار خواهد داد، موضوعی است که حتی مسیر مذاکرات دوجانبه یا چندجانبه کشورهای مختلف را که تلاش میکردند تا دامان خود را از آتش جنگ محفوظ بدارند، تغییر میدهد. نمونه دوم، کشورهایی هستند که به توافقنامه آب و هوایی پاریس در سال 2015 پیوستند. اینکه توافق یاد شده و تعهدات آن در قالب برنامه مشارکت ملی بمنظور تحقق اهداف پیمان پاریس تا چه میزان تولید کالاها و خدمات و میزان رقابتپذیری کشور مورد نظر در عرصه تجارت جهانی را تحت تاثیر قرار خواهد داد، کاهش رشد اقتصادی ناشی از کاهش انتشار گازهای گلخانهای و حتی سواری مجانی سایر کشورها در صورت عدم تعهد به توافقات تا چه میزان بر منافع اقتصادی کشورها تأثیرگذار است، پرسشهایی است که نه تنها توافق پاریس را به یک پیمان اقتصادی به جای یک پیمان زیستمحیطی بدل کرده است، بلکه پایگاههای داده-ستانده بین کشوری مبنای مناسبی برای پاسخ آغازین به پرسشهای بیانتهای این شکل از توافقات بینالمللی است.
نظرات کاربران