ارزش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی با نقش کلیدی در امنیت غذایی، توسعه پایدار و رشد اقتصادی، در سال ۲۰۲۳ با ثبت ارزش تجاری ۴۱۶۱ میلیارد دلاری، جایگاه خود را به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد جهانی حفظ کرده است. در این میان، صادرات کشاورزی و صنایع غذایی ایران نیز در سال ۱۴۰۲ به ۵.۶ میلیارد دلار رسید که بالاترین رقم در هشت سال اخیر به شمار می‌رود و عمدتاً ناشی از رشد صادرات میوه، خشکبار و محصولات تبدیلی بوده است. با وجود این، تمرکز بر تعداد محدودی از کالاها و بازارهایی خاص، به‌ویژه بازار عراق، چالشی اساسی تلقی می‌شود. عراق با وجود مزیت نزدیکی جغرافیایی، حدود 43 درصد از صادرات محصولات غذایی و صنایع غذایی ایران را جذب می‌کند که این تمرکز، ریسک‌های سیاسی و اقتصادی قابل توجهی را به همراه دارد. در سوی دیگر، بازار چین اگرچه در سال‌های اخیر مقصد برخی از اقلام صادراتی مانند خشکبار و گیاهان دارویی بوده، اما سهم ایران در تأمین نیاز وارداتی این کشور همچنان بسیار اندک است. این در حالی است که فرصت‌های گسترده‌ای در زمینه صادرات کالاهای دارای ارزش افزوده بالا به چین مغفول مانده است. در نتیجه، اصلاح سیاست‌های صادراتی از رویکرد کالامحور به بازارمحور، تنوع‌بخشی به محصولات، توسعه زیرساخت‌ها، تقویت زنجیره ارزش، تشکیل کنسرسیوم‌های تخصصی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بومی و مشاوره‌ای در بازارهای هدف، به‌ویژه چین، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای دستیابی به موفقیت پایدار و حضور مؤثرتر در بازارهای بین‌المللی است.

The export value of agricultural and food products remains a pillar of the global economy, reaching USD 4,161 billion in 2023 due to their crucial role in food security, sustainable development, and economic growth. In this context, Iran’s agricultural and agri-food exports hit USD 5.6 billion in 1402 (2023), the highest level in eight years—mainly driven by increased exports of fruits, nuts, and processed foods. However, Iran’s heavy reliance on a limited range of products and export markets—especially Iraq, which accounts for about 43% of exports—poses considerable political and economic risks. Despite recent exports of nuts and medicinal herbs to China, Iran’s presence in this vast market remains minimal, leaving significant opportunities in value-added products untapped. Therefore, shifting from a product-based to a market-driven export strategy, diversifying products, upgrading infrastructure, strengthening value chains, and leveraging local expertise in target markets such as China, are essential steps for achieving sustainable export growth and a stronger international presence.